Εν χορδαίς και οργάνω από τις πρώτες μέρες της νέας διακυβέρνησης έγινε η εξαγγελία για διαδικτυακή εκδήλωση ενδιαφέροντος για τους γραμματείς των υπουργείων, αλλά και για άλλες θέσεις στα υπουργεία και τους άλλους τομείς της Δημόσιας Διοίκησης. Μόνο για τις 88 θέσεις γραμματέων υποβλήθηκαν περίπου 23.500 βιογραφικά. Και μόνο η μεγάλη συμμετοχή και μάλιστα χωρίς να είναι γνωστοί οι κανόνες του παιχνιδιού, δείχνει ότι επικοινωνιακά η υπόσχεση « απόλυτης και μόνιμης αξιοκρατίας μέσα και έξω από το Δημόσιο» (Γ. Ραγκούσης, Υπ. Εσωτερικών.) (2) βρήκε ανταπόκριση.
Πόσο, όμως, αξιοκρατική μπορεί να είναι μια διαδικασία στην οποία δεν έχουν προσδιοριστεί από την αρχή και με σαφήνεια τα προσόντα, τα κριτήρια, ο τρόπος και οι φορείς που θα αποφασίσουν για τους «άξιους»; Βέβαια, όπως εξελίχθηκε η διαδικασία, διαπιστώνεται ότι πρόκειται για φενακισμένη αξιοκρατία, αφού μια κλειστή τριμελής (Θ. Πάγκαλος, Χ. Παμπούκης, Ν. Αθανασάκης) και ελεγχόμενη από τον πρωθυπουργό επιτροπή, «η τρόικα του Μαξίμου» επιλέγει, και όχι αξιολογεί, τους γραμματείς. Παράλληλα εκ των υστέρων και εκ του πονηρού ξεκαθαρίζεται ότι «αποφασίσαμε οι περισσότεροι να ασπάζονται την ιδεολογική γραμμή μας, όπως και να είναι αρεστοί στους υπουργούς». (Θ. Πάγκαλος)(3). Άρα το προεκλογικό «οι άριστοι και όχι οι κομματικά αρεστοί» ακυρώνεται πρακτικά και θεωρητικά. Η «πράσινη χημεία» των προθύμων είναι η βάση της φενακισμένης αξιοκρατίας. Αυτό, άλλωστε, αποδεικνύεται και από την πρώτη…δόση ανακοίνωσης των ονομάτων, αφού από τα βιογραφικά των νέων γραμματέων προκύπτει ότι πρόκειται για «αναγνωρισμένους τεχνοκράτες με διασυνδέσεις στο κυβερνών κόμμα», αλλά και με εξαιρέσεις που είναι δεδομένη η ιδεολογικοπολιτική τους ομηρεία. Παράλληλα δίνεται η δυνατότητα να έχουν οι κυβερνώντες υπό την εξουσία τους, δηλαδή πολιτικά και ιδεολογικά όμηρους «μια μεγάλη δεξαμενή στελεχικού δυναμικού» που μπορούν να την διαχειρίζονται σύμφωνα με τα προσωπικά και κομματικά συμφέροντά τους.
Για να θυμηθούμε μια παλαιότερη εύστοχη παρατήρηση του Π. Ευθυμίου «το ΠΑΣΟΚ είναι αλήθεια πως εκδημοκράτισε το «κολλητηριλίκι».(Ναι επί λέξει πριν από 22 χρόνια!)(4) Είναι αλήθεια ότι η διαδικασία επιλογής δεν έχει μόνο επικοινωνιακά χαρακτηριστικά, αλλά έχει και πολιτική ουσία. Οι νέοι κυβερνώντες δηλώνουν σε όλους τους τόνους: « παραλάβαμε ένα κράτος, το οποίο βασίστηκε σε ένα παρωχημένο αναπτυξιακό μοντέλο» (5) Κι ακόμα: «Δεν θα είναι ο υπουργός, ούτε ο κάθε κομματάρχης που θα αποφασίζει». (6) Πέρα από τις ωραίες λέξεις οι νέοι ένοικοι του Μαξίμου επιλέγουν ένα άλλο μοντέλο διακυβέρνησης στο οποίο το κόμμα περιθωριοποιείται και όλη η εξουσία ασκείται από το σκληρό πυρήνα που είναι ο κύκλος των «φίλων» του πρωθυπουργού. Σ’ αυτούς θα δίνουν αναφορά οι γραμματείς και όχι στους υπουργούς τους. Αυτό το μεταμοντέρνο σύστημα διακυβέρνησης δε χρειάζεται στελέχη με πολιτική άποψη, με οσμή από τις κοινωνικές διεργασίες και αγώνες, ούτε του κομματικού σωλήνα, αλλά τεχνοκράτες με λάιτ πολιτικοποίηση αλλά και με διασυνδέσεις με την οικονομική ελίτ και τα Μ.Μ.Ε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καθηγήτρια που «υπηρέτησε τη γαλάζια διακυβέρνηση»(7),η συνεργάτιδα – «προσωπάρχης» του πρωθυπουργού Γλυκερίας Σιούτη δικηγόρος του Μ. Χριστοφοράκου και της Siemens.(8)
Έγραφε πριν από 22 χρόνια σχεδόν …προφητικά ο Π. Ευθυμίου: «Τα αντικειμενικά προσόντα συνθλίβονται κάτω από τις υποκειμενικές βλέψεις, σκοπιμότητες, συναλλαγές και προσδοκίες. Ο «κολλητός» μπορεί μεν να μη διαθέτει κανένα αντικειμενικό προσόν, διαθέτει όμως ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Γνωρίζοντας δηλαδή ότι δεν αξίζει τη θέση που αναλαμβάνει, ξέρει πως μια αξία στη ζωή του πλέον έχει νόημα: να υπηρετεί δηλαδή τον «κολλητό» του με τυφλή αφοσίωση και πίστη, εξυπηρετώντας με την ίδια λογική και όλα τα «κολλητηράκια» (9)
Πέρα από τα εξωτερικά στοιχεία εντυπωσιασμού το μεταμοντέρνο αυτό σύστημα δεν είναι ριζοσπαστικό, αλλά πιο κλειστό από το προηγούμενο, ένα κράμα του αντίστοιχου βρετανικού και σουηδικού μοντέλου. Τα «πολιτικά κλοπιμαία» μεταξύ Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς για τα οποία γίνεται λόγος σε διεθνές επίπεδο, δηλαδή η αντιγραφή μοντέλων διακυβέρνησης, όπως το γερμανικό για τις εκλογές ή για την «διοικητική μεταρρύθμιση» δεν συνιστούν πολιτική ανατροπής, αλλά διαχείριση για τη διαιώνιση της κυριαρχίας των ολίγων και ισχυρών. Άλλωστε η εξουσία είναι εξ ορισμού κατάληψη μιας κυρίαρχης θέσης και οι κυρίαρχες θέσεις είναι προνομιακές και λίγες για τους λίγους και πρόθυμους ακολούθους τους.
Τα περί «ανοιχτής διακυβέρνησης» και πίστης στις αξίες της διαφάνειας και της λογοδοσίας» παραπέμπουν στη « δημοκρατία» του ατομικισμού και του λαπ-τοπ. Το ελκυστικό σύνθημα «πρώτα ο πολίτης» σημαίνει «διαβούλευση» του μεμονωμένου ατόμου με τους κυβερνώντες μέσω Internet. Γιατί έτσι παραγκωνίζονται κοινωνικοί, συνδικαλιστικοί και άλλοι φορείς που δεν ελέγχονται από την «υπερδομή» ή την «αυλή» του Μαξίμου. Το δόγμα «βρείτε τα με τον Χάρη» εννοώντας τον Χ. Παμπούκη υπουργό Επικρατείας δεν έχει καμιά σχέση με δημοκρατική άσκηση της εξουσίας.
Σε τελική ανάλυση φενάκη, απάτη είναι και η βαθιά ριζωμένη αντίληψη για τη φυσικά αριστοκρατία που αποτελεί ένα είδος ρατσισμού, ότι, δηλαδή, υπάρχουν άνθρωποι με περισσότερες ικανότητες, άρα ανώτεροι και άλλοι με λιγότερες, άρα κατώτεροι. Αυτός ο κοινωνικός δαρβινισμός της κυριαρχίας των αξίων και ικανών πάνω στους λιγότερο άξιους ντύνεται με τον μανδύα της αξιοκρατίας αποκρύβοντας το αποκρουστικό πρόσωπο ενός τεχνοκρατικού ολοκληρωτισμού, της κυριαρχίας με άλλα λόγια των ειδικών στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Αυτή η αντίληψη μας φέρνει πίσω από τη διακήρυξη του 18ου αιώνα ότι «όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι»(10).
Κάθε κυρίαρχη τάξη έχει την τάση να ερμηνεύει ως «φυσική» ανικανότητα τις περιορισμένες ικανότητες πολλών ανθρώπων των ασθενέστερων τάξεων που στην πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών διακρίσεων και ανισοτήτων. Με άλλα λόγια τόσο οι ικανότητες που μπορεί να αναπτύξει το άτομο, όσο και οι ευκαιρίες για κοινωνική δράση προσδιορίζονται, κυρίως, από την κοινωνική θέση. Η κοινωνική θέση του καθένα παίζει αποφασιστικό ρόλο και σχετικά με τις ευκαιρίες, αλλά και τις δυνατότητες εξέλιξης. Αυτό σημαίνει ότι από τη στιγμή που τα άτομα ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες η αξιοκρατία είναι τυπική και απατηλή. «Δεν είναι τίποτα πιο άδικο από το να μεταχειρίζεσαι ίσα άνισους». Ούτε, βέβαια, είναι εφικτή η ισότητα ευκαιριών σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την άνιση κατανομή πλούτου και εξουσίας.
Σημειώσεις – Βιβλιογραφία.
1. φενακισμός = απάτη, εξαπάτηση.
2. Π. Παπαδόπουλος, Γιάννης Ραγκούσης, Ο υπέρμαχος της πράσινης σεμνότητας, ΤΟ ΒΗΜΑ,
Κυριακή 1 – 11 – 2009.
3.Θ. Πάγκαλος, Συνέντευξη στον Κ. Ζούλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυριακή 1 – 11- 2009 .
4.Π. Ευθυμίου, Η «κοινωνία»των κολλητών, ΤΟ ΒΗΜΑ 23 – 8 - 1987
5.Γ. Πανάρετος, Η ΑΥΓΗ, Τρίτη 3 – 11 – 2009.
6.Γ. Πανάρετος, ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, Κυριακή 8 – 11 – 2009.
7.ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, Η καθηγήτρια που υπηρέτησε τη γαλάζια διακυβέρνηση, Κυριακή 8 – 11 – 2009.
8.ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, Συνήγορος του Χριστοφοράκου η προσωπάρχης του Γιώργου!, Κυριακή 8 – 11 – 2009.
9.Π. Ευθυμίου, ο. π.
10.Thomas Jefferson, Προοίμιο της Αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας.
