Κυριακή 23 Μαρτίου 2008

ΕΝΑ ΣΤΑ ΤΡΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
ΜΕ ΣΟΒΑΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ
μείον 15 χιλιάδες αίθουσες

του Γιώργου Καββαδία

Στο κατώφλι του 21ου αιώνα η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης στην οποία υπάρχουν σχολεία που λειτουργούν σε διπλή βάρδια με κυλιόμενο ωράριο, πρωί - απόγευμα, λόγω της σοβαρής έλλειψης σχολικών κτιρίων και αιθουσών.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 μέχρι σήμερα δεν υπήρξε Υπουργός Παιδείας που να μην εξήγγειλε το ...τέλος της διπλής βάρδιας. Εξαγγελίες και υποσχέσεις που δεν μπορούν να φωτίσουν παρά μόνο το σκοτεινό φόντο των δραματικών κτιριακών ελλείψεων που αναδεικνύει όχι μόνο η κοινή εμπειρία αλλά και η επίσημη απογραφή σχολικής στέγης που πραγματοποίησε ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (Ο.Σ.Κ.)

Από το νηπιαγωγείο στο λύκειο
Απ΄ αυτήν διαπιστώνεται ότι το 12,3% των νηπιαγωγείων, δηλαδή ένα στα οκτώ, εξακολουθεί να μη λειτουργεί με πρωινό ωράριο μόνιμα, ενώ οι ελλείψεις σε αίθουσες είναι εκρηκτικές. Στην πραγματικότητα ο αριθμός των αναγκαίων αιθουσών ξεπερνά τις 8.000, ενώ λειτουργούν μόλις 4.795 αίθουσες καθώς σήμερα αντιστοιχεί μια αίθουσα ανά 29 περίπου νήπια, ενώ η επιθυμητή αναλογία, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά στάνταρ, είναι μία προς έντεκα.
Το δημογραφικό πρόβλημα και η συρρίκνωση του μαθητικού πληθυσμού έχει μειώσει τα προβλήματα σχολικής στέγης στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο το 15,3% των δημοτικών σχολείων, περίπου ένα στα έξι εξακολουθεί να λειτουργεί με κυλιόμενο ωράριο, ενώ υπάρχει έλλειψη 1.236 αιθουσών.
Το πρόβλημα της διπλής βάρδιας παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αφού περίπου το 29% ή ένα στα τρία σχολεία λειτουργούν πρωί - απόγευμα. Η αναλογία μαθητών ανά αίθουσα είναι 1 προς 27, ενώ επιθυμητή θεωρείται 1 προς 18.
Οι ελλείψεις σε αίθουσες είναι μεγάλες και σύμφωνα με τον ΟΣΚ χρειάζονται να κατασκευαστούν περίπου 6.500. Ο αριθμός είναι πολύ μεγάλος, αν σκεφτούμε ότι αντιστοιχεί στο 1/4 των υπαρχόντων αιθουσών κι ότι κάθε χρόνο κατασκευάζονται περίπου 1.000 αίθουσες. Εξάλλου συνολικά ο αριθμός των αναγκαίων αιθουσών για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση ανέρχεται σε 15.646 αίθουσες που αποτελεί το 23% των υπαρχόντων αιθουσών (πίνακας 1).
Αξίζει να τονιστεί ότι η «κατάρα της διπλής βάρδιας» ταλανίζει, κυρίως, τα μεγάλα αστικά κέντρα. Στην Αθήνα και στον Πειραιά, όχι, όμως, στα βόρεια προάστια, αλλά περισσότερο στις «λαϊκές συνοικίες», όπως το Περιστέρι, το Αιγάλεω, το Κερατσίνι κ.α., περίπου το 60% των σχολείων λειτουργεί σε διπλή βάρδια. Οι ελλείψεις σε σχολικές αίθουσες ξεπερνούν το 50% του συνόλου των αναγκαίων αιθουσών και σύμφωνα με έρευνα του ΕΜΠ αποτελούν, περίπου, το 1/3 των αιθουσών που ήδη λειτουργούν.

Οδυνηρές συνέπειες
Η διπλή βάρδια σε συνδυασμό με την κυρίαρχη αντίληψη της «φτηνής λύσης» που θέλει τη σχολική αίθουσα να εξαντλείται στους 4 τοίχους, στα θρανία και σ΄ ένα μαυροπίνακα έχει οδυνηρές βιολογικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές συνέπειες. Σε σχετική έρευνα των Πανεπιστημιακών Α.Κυρίδη, Α. Λεοντάρη, Ε. Μαυρικάκη διαπιστώθηκε ότι οι δραστηριότητες των μαθητών επηρεάζονται αρνητικά από το κυλιόμενο ωράριο. Αυτή ήταν η άποψη της συντριπτικής πλειοψηφίας των εκπαιδευτικών σε ποσοστό 94,6%. Απ΄ αυτούς το 37,14% θεωρεί ότι η επίδοση των μαθητών εμφανίζεται μειωμένη το πρωί, ενώ το 68,8% το απόγευμα (πίνακας 2).
Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί σε ποσοστό 87,2% πιστεύουν ότι μειώνεται και η δική τους αποδοτικότητά με το κυλιόμενο ωράριο. Το 98,46% πιστεύει ότι έχει μειωμένη αποδοτικότητα κατά τις απογευματινές ώρες και το 1,54% κατά τις πρωινές.

Αίθουσες που πνίγουν το όνειρο για μάθηση
Δεν πρέπει, όμως, να παραγνωρίζεται και η ποιοτική διάσταση των σχολικών κτιρίων τόσο ως προς την καταλληλότητα, όσο και ως προς την οργάνωση και χρήση του σχολικού χώρου. Πρόσφατη έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Πανεπιστημιακό Δ. Γερμανό και το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Α.Π.Θ. σε 15 τάξεις δημοτικών σχολείων της Θεσσαλονίκης με ποσοστό 16,5% των μαθητών που είχε μαθησιακές δυσκολίες ή βρισκόταν σε κατάσταση σχολικής αποτυχίας. Κατά την έρευνα που διάρκεσε 7 μήνες υπήρξε ανατροπή του καθιερωμένου τρόπου χρήσης και διαρρύθμισης της σχολικής αίθουσας. Δημιουργώντας νέες συνθήκες και πρακτικές επικεντρωμένες στο υποκείμενο - μαθητή διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά των οποίων οι δυσκολίες οφείλονταν σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, κατάφεραν ν΄ αυξήσουν σημαντικά τις επιδόσεις τους- εκτός από ένα (3,4%)- εγκαταλείποντας το επίπεδο του μαθητή σε δυσκολία ή αποτυχία. Έτσι ο χαρακτηρισμός που τους είχε δοθεί ως μαθητές σε σχολική αποτυχία ήταν ψευδής.
Αντίθετα αυτό που φάνηκε να αποτυγχάνει ήταν το εκπαιδευτικό περιβάλλον το οποίο, στη συνηθισμένη του μορφή, δεν ήταν σε θέση να ενσωματώσει τις δυνατότητες και τα χαρακτηριστικά των παιδιών που απέκλιναν από το στερεότυπο μοντέλο μαθητή του ελληνικού σχολείου.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΑΙΘΟΥΣΩΝ
ΤΥΠΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΜΗΜΑΤΩΝ
ΠΡΩΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ
ΠΡΩΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ (%)
ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΝΑ ΑΙΘΟΥΣΑ
ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ
ΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΝΑ ΑΙΘΟΥΣΑ
Νηπιαγωγείο
Δημοτικό
Γυμνάσιο- Λύκειο
Σύνολο
8.241
35.040
31.658
74.939
7.230
29.689
22.667
59.586
87,7
84,7
71,6


28,9
16,8
27,3
8.000
1.236
6.402
15.646
10,8
16,2
22,1
17,8
ΠΗΓΗ: Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων, Αθήνα 1999

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 Παρατηρείτε διαφορά στην επίδοση των μαθητών κατά την ώρα του μαθήματος ανάλογα με το αν αυτό διεξάγεται κατά τις απογευματινές ή πρωινές ώρες;




ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ Δημοτικού
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ Γυμνασίου
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ Λυκείου
ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
ΝΑΙ
ΟΧΙ
98%
2%
97,05%
2,95%
90,76%
9,24%
94,63%
5,37%
ΠΗΓΗ: Έρευνα Α. Κυρίδη, Α. Λεοντάρη, Ε. Μαυρικάκη, περιοδ. «Σύγχρονη Εκπαίδευση».